Büyük Gazetelerin Google'a Karşı Küçük Zaferi

Değişen dünyada gazeteciliğin teknolojide yaşanan gelişmelere ve yeniliklere kayıtsız kalması imkansız hale geldi. Her gazete ve içerik üreticisi geleneksel yayıncılıktan dijital yayıncılığa çok hızlı bir geçiş yaptı. Aslında geçmek zorunda kaldı demek daha doğru olur. Çünkü azalan reklam gelirleri onları hayatta tutmaya yetmeyecekti. Haberi ücretsiz ve hızlı aktarma trendine ayak uydurmak zorundaydılar.

Yeni teknolojilerin haber olgusuna kazandırdığı hız Antik çağın haberci tanrısı Hermes ile boy ölçüşecek güçteydi. Kanatlı ayakkabıları ve başlığıyla tanınan Hermes, yeraltı ile yerüstü arasındaki haberleşmeyi sağlayan, güzel ve inandırıcı konuşan, Zeus'un gönderdiği uyku ve rüyaları insanlara ileten ama aynı zamanda sürülerin, hile ve hırsızların da tanrısı olarak kabul edilirdi.

Yeni dünyanın haberci tanrısı ise internet oldu. Dünya tarihinde toplumların en hızlı benimsediği teknoloji arasında yer alan internet, 1990'lardan itibaren dünyaya adeta çağ atlattı. Gazetecilik mesleği açısından bakıldığında ise meslek pratiklerinin değişmesine neden oldu. İnternet sayesinde haber metinleri ve diğer multimedya içerikleri birkaç dakika içerisinde hızlı ve zahmetsiz bir şekilde dolaşıma sokulabiliyor. Bunun da ötesinde okuyucularla etkileşime girmek artık mümkün.

İnternetin gazetecilik mesleğine etkisi ayrı bir makale veya tez konusu. Ben bu blogda daha spesifik bir konuya değineceğim. Büyük gazetelerin geçtiğimiz hafta Google'a karşı kazandığı küçük zaferi anlatmak istiyorum.

Çok Tartışılan Politika Değişikliği

Google'ın on yıllardır süregelen bir haber politikası vardı. Kullanıcıların her haber arayışında abonelik ücretleriyle karşılaşmaması için büyük haber kuruluşlarına en az 3 ücretsiz haber yayınını şart koşuyordu. Büyük haber merkezleri (News Corp vs.) bu durumdan fazlasıyla rahatsızdı. İçeriklerini ücretsiz yayınlamak istemeyen bu kuruluşlar Google'ın bu tartışmalı politikasını sürekli eleştiriyordu. Konuyla ilgili geçtiğimiz hafta açıklama yapan Google, çok tartışılan bu haber politikasını nihayet değiştirdi.

Dünya çapında bilinirliği olan gazeteler bir süredir abonelik sistemini kullanıyorlar. Yayınlanan haber içeriklerini okuyucularına belli bir ücret karşılığında okutan gazeteler uzun süredir Google ile bu konuda sık sık karşı karşıya geliyorlardı. Medya şirketlerinin elinde bulunan gazeteleri arama motorunda göstermemekle korkutan Google, hepsinden ücretsiz haber servisi yapmalarını bekliyordu. Kazançlarının çok düştüğünden şikayet eden ve okuyucularından her fırsatta yardım bekleyen gazeteler ise buna karşıydı. Görünüşe göre bu savaşı gazeteler kazandı.

Google'ın değişen haber politikası ile gazetelere istedikleri kadar ücretsiz makale yayınlama hakkı verildi. Oluşturulan bu yeni model, gazetelerin hem aboneliklerini artırmasına hem de istedikleri içerikleri ücretsiz yayınlamalarına imkan sağlayacak. Başka bir perspektiften değerlendirecek olursak, gazeteler bundan böyle büyük balığın sert politikalarından kurtulmuş olacaklar. 

Konuyla ilgili açıklama yapan Google News Başkan Yardımcısı Richard Gingras, "Gazetecilik önemli konularda doğru ve zamanında bilgi sağlıyor, önemli konulardaki anlayışımızı şekillendiriyor ve gerçeği araştırmak için bizi daha fazla öğrenmeye itiyor. İnsanlar yüksek kaliteli içerik aramak için Google'a geliyorlar ve bizim de işimiz onları bulmalarına yardımcı olmak. Bazen bu içerik bir ödeme duvarının arkasında kalıyor. Biz bu sorunları çözmek istiyoruz. Haber yayıncılarıyla abonelik sistemlerini nasıl destekleyeceğimiz hakkında konuşuyoruz" dedi.

Yenilenen politikasıyla Google, gazetelerin aboneliklerini ve gelirlerini artırmasına yardımcı olacak. Üstelik kitleyi artırmaya yönelik ürün ve hizmetler de geliştirecek. Gazetelerle arasındaki karmaşık ilişki daha şeffaf bir hal alacak. Ancak bir husus hiç değişmeyecek:

Gazeteler, içeriklerini yaymak ve dijital hayata geçişte yeni okuyucular kazanmak için arama motorlarına muhtaç olmaya devam edecek. 

Son cümlemden bağımsız olarak söylüyorum; teknoloji devlerinin hakim olduğu bir dünyada ben bu politika değişikliğini gazeteler için bir zafer olarak değerlendiriyorum. News Media Alliance kuruluşu Google ile yaşadığı süreci iyi yönetiyor. En azından abonelik sistemi ve gelir artırma modellerini ayakta tutmayı başarıyorlar. 

Buradan Hollanda Gazetecilik Fonu'nun "Haber Nedir: Gazeteciliğin Geleceği İle İlgili Senaryolar" başlıklı araştırmasına da atıfta bulunmak gerekiyor. Bu araştırma, gazeteciliğin geleceğinde 4 olası senaryo öngörüyor. Bunlardan biri de A Handful of Apples, yani Bir Avuç Elma. Bu senaryoya göre, 2025 yılına kadar Facebook, Twitter, Google gibi devler ürettikleri bedava ve kaliteli içerik sayesinde haber okurlarını kendilerine bağımlı hale getirecekler. Yani milyarlarca okuyucuya bir avuç şirket hakim olacak. 

Korkunç mu olur iyi mi olur bu başka bir tartışmanın konusu. Dünyada günümüz tartışmaları daha çok "fake news" sorununa odaklanıyor. Bunun önüne geçmek için çaba harcanmasını kendi adıma doğru buluyorum. Ancak Türkiye'deki medya tekelleri ve içerik yayıncıları daha fazla tık peşinde koşmaktan asıl sorunları görmezden geliyorlar. Mesleğin kaliteli içerik sorunu açıkça görmezden geliniyor. Sadece bir grubun kazanımlarıyla tüm dünyada bir gelecek inşa edilemez. Küreselleşen şirketler bir şekilde ayakta kalır, peki ya siz? Türkiye'de sadık okuyucu kitlesi bile neredeyse kalmadı. Enformasyonu almanın binbir çeşit yolu var. 

Bence, kaliteli içerik üreten her devirde kazanır. Çünkü kullanıcı davranışlarını etkileyen algoritmalar bunu istiyor ve patronlardan daha akıllılar. 

DİPNOT: Bu yayın, Değişen Dünyada Gazetecilik kitabında yer alan "Değişen Dünyada Gazetecilik: Yeni Eğilimler" başlıklı makalenin yarattığı beyin fırtınası sonucu oluşturulmuştur. 

Gartner'ın Hype Döngüsü

Geçtiğimiz günlerde önümüzdeki 5 yıl içerisinde hangi teknolojik gelişmelerin olacağına dair bir şeyler okuyordum. Yaptığım okumaların arasında Gartner'ın Hype Döngüsü adında bir çalışmaya denk geldim. Oldukça profesyonel bir çalışma olduğundan ilgimi çekti ve uzun süre okudum. İlginç bulduğum bazı detayları paylaşmak istiyorum.

Çalışmanın mantığı, yeni teknolojilerin verdiği cesur sözlere ve ne zaman sonuçlanacağına odaklanıyor. Daha iyi ifade etmek gerekirse, Gartner'ın Hype Döngüsü, teknolojilerin ve uygulamaların olgunluğunu, benimsenmesini, gerçekte neleri çözeceğini ve yeni fırsatları bizlere zamansal olarak gösteriyor.

Ayrıntılı bilgi için Gartner'ın internet sitesine girebilirsiniz. Ben şimdilik önümüzdeki 5-10 yıllık süreçte hangi teknolojilerin hayatımıza tam olarak gireceğine odaklanacağım.

1. Internet of Things (Şeylerin İnterneti) 

Muhtemelen bu kavramı daha önce duymuşsunuzdur. Günümüzde giderek yaygınlaşıyor ve önümüzdeki dönemde çok daha yaygın hale gelecek. Internet of Things platformuna bağlı evlerde, sürücüsüz araçlarda ve akıllı işyerlerinde yaşayacağız. Kısacası her şey internete bağlı olacak. Peki gizlilik ne olacak? Bu günümüzde bile bir problem ve yaptığımız her şeyin depolandığını biliyoruz. Önümüzdeki yıllarda bu konuyu çok tartışacağız.

2- Artırılmış Gerçeklik

Gartner'a göre, artırılmış gerçekliğin tamamen hayatımıza girmesi için 5-10 yıllık bir süreç gerekiyor. Daha doğrusu akıllı telefon tanıtımlarına benzer şekilde yaşam tarzları, eğlence ve iletişim alanlarında büyük bir değişim olması gerekiyor. Günümüzü düşünürsek buna şimdiden hazırlıklıyız.

3- Sanal Asistanlar

Sanal asistanların geleceği çok açık, bu kesin. Ancak önümüzdeki 10 yıl içinde bu teknoloji de değişebilir. Makine öğrenimi, analitik, doğal dil işleme ve yapay zeka yeteneklerini bir araya getirince ortaya muhteşem bir cihaz çıkabilir. Bu durum, makinelerin fiziksel işleri devraldığında yaşananlara benzer şekilde, insanların yaşam tarzında ilginç değişikliklere neden olabilir.

Jack Ma bu konuda son zamanlarda enfes bir açıklama yapmıştı. Ona göre bilgisayarlar, verileri ve insanların asla hesaplayamayacağı sayıları işleyerek her şeyi otomatikleştirecekler. Sanal asistanların akıbeti de nihayetinde bu olabilir.

Bilim Yazarlığı vs. Bilim Gazeteciliği

Bir süredir bilim yazarlığı ve bilim gazeteciliği üzerine tartışmalara denk geliyorum. Bu tartışmalar daha çok "gazeteci" kimliği taşıyan kişilerin ne kadar bağımsız olduğu ve hangisinin önemli olduğu ekseninde dönüyor. Her niş için geçerli olan bu sorun, bana kalırsa haklı gerekçeler taşıyor, ancak bu iki işin en önemli farklılığı gözden kaçırılıyor.

Zamanında araştırmacı gazetecilik üzerine okuma yaparken, François Geze tarafından dile getirilen güzel bir cümleye denk gelmiştim. Araştırmacı gazeteciliği sosyal bilimler krizine bir alternatif olarak gören Geze, "Günümüzde iyi bir gazeteci tarafından işlenen bir konu 15-20 bin arası satılırken, aynı konu bir akademisyen tarafından işlenseydi 3 bini geçmezdi" diye bir cümle kuruyordu. Bu cümle, başlık altındaki düşüncelerimin tercümanı oldu desem yeridir. 

Bilim yazarlığı ve bilim gazeteciliği arasındaki en temel fark bence budur. Bilim yazarları bir konuyu derinlemesine işler, yazdıkları konunun tüm ayrıntılarını okuyucusuyla paylaşır. Bilim gazetecileri ise bilim yazarları tarafından yazılan konuyu halkın anlayacağı daha basit bir dille okuyucularına duyurur. Bilimle ilgilenen birisi bilim yazarını, konuyla pek alakası olmayan insanlar ise bilim gazetecilerini tercih eder.

Bu saptamanın Türkiye'nin sosyo-kültürel ve ekonomik koşulları ile örtüşmediğinin farkındayım. Çünkü gerek bilim yazarlarının gerekse bilim gazetecilerinin okuyucu kitlesi çok az. NASA'nın paylaştığı bir görüntü, NASA'nın bir araştırmayı neden yaptığından daha çok ilgi görüyor. Bu rahatsız edici. 

Bence, bu iki farklı işin birleşip bu ülkeye bilimi sevdirmesi lazım. Peki nasıl yapacaklar? İşte bak onu bilmiyorum. Çünkü hali hazırda çözülemeyen telif ve kaynak göstermeme sorunları var. 

Dünyada ise durum çok farklı. Sürekli gelişim ve değişim içinde diyebilirim. Özellikle bilim haberciliği için MIT bünyesinde yer alan Knight Science Journalism programının muhteşem çalışmaları var. Twitter'da da #SciComm hashtagi altında çok güzel paylaşımlar yapılıyor.